ÇALIŞMA HAYATI GİRDABINDA STRESLE BAŞA ÇIKMA SANATI

Geçmişten bugüne insanoğlu için hayatını devam ettirmenin en temel yollarından biri çalışmak olmuştur. Avlanmaktan para kazanmaya evrilen bu süreç birçok psikososyal problemleri de beraberinde getirmiştir. Zamanla yaşanan savaşlar, göçler, kadınların iş hayatına dahil olması, teknolojinin ilerlemesi gibi pek çok gelişme de bu sürecin şekillenmesine katkı sağlamıştır. Çalışma psikolojisinin günümüzdeki önemini anlayabilmek için, alanın tarihçesini incelemek ve anlamak oldukça önemlidir. Çalışmanın kaynağı, insanoğlunun temel ihtiyaçlarını giderme içgüdüsünden beslenmektedir. Bu sebeple insanlar bu yolculuğa avlanmakla başlamış ancak temel ihtiyaçlarının karşılanmasının yanında zamanla daha iyi hayat şartlarına sahip olabilmek ve iletişimini arttırarak sosyal ihtiyaçlarını da gidermek için ticareti keşfetmiş ve geliştirmiştir. Yani iş aynı zamanda toplumsal, psikolojik, fizyolojik ve ruhsal zenginlik ve mutlulukların da kaynağıdır. İşsizlik ise birçok olumsuzlukları, hastalıkların ve psikolojik sorunların da kaynağıdır. Bir çalışan için iş, anlamlı, önemli, değerli, doyurucu ve prestij sağlayıcı bir etkinliktir.

     Günümüzde artan teknolojik değişmeler, hızlı iletişim, şiddetli rekabet, ekonomik krizler, artan işsizlik, yüksek enflasyon, yüksek faiz ve politik istikrarsızlık çalışanların iş ve yaşama ortamlarının geleceğinin belirsizliğini artırmaktadır. Bunlara ek olarak, kentsel kirlenme, çalışanların sağlıklarını olumsuz etkilerken; ulaşım sorunu gibi bir çok sorun da fiziksel ve psikolojik olarak onların tükenmelerine ve yaşama sevinçlerini kaybetmelerine yol açmaktadır. Bütün bu etkenler, çalışanları her gün biraz daha çekingenlik, tedirginlik, endişe, korku ve gerilime itmektedir. Kısacası, çalışanlar gittikçe daha fazla stres yaşamaktadırlar. Modern toplumun hastalığı olarak ifade edilen stres, aslında günlük yaşamın bir parçasıdır. Günümüzde çoğu insan, farkına varmasa bile yoğun bir stres yüküne sahiptir.

Amerikan Stres Enstitüsü‘nün yaptığı bir araştırma sonucunda ise stresli mesleklerin özellikleri aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:

•

Günlük hayat problemleri ile etkili şekilde başa çıkmayı zorlaştıran meslekler, (polislik, öğretmenlik, hava trafik kontrol memurluğu gibi)

• İş yerinde çalışana yeterli kontrol imkanı veremeyen meslekler, (telefon operatörlüğü, kasiyerlik, sekreterlik, danışma ve şikayet servisi memurluğu gibi)
• Fiziki şartları ağır olan meslekler, (maden işçiliği, sürekli havasız rutubetli yerdeki işçilik, gürültülü ve tozlu kavşaklarda trafik polisliği gibi)
• Zaman baskısı, rekabet ve riskle oynamayı gerektiren meslekler (gazetecilik, borsa simsarlığı gibi).

Çalışma hayatında çeşitli streslerle karşı karşıya gelirken, stresle başa çıkmak için başvurulan çeşitli yollar dikkate alındığında, tipik bazı davranış türleri görülmektedir. Bireylerin çoğu ya sigaraya, yemeğe, alkole, ilaca ya da bir kaçına birden yönelmekte bazıları da strese tepki olarak geri çekilmekte, içine kapanmakta, pasifleşmekte, sorunlarıyla yüzyüze gelmekten kaçınmaktadır. Bazen de sorunlarını tümüyle yok sayarak, olayların dışına çıkmaktadır.

Yaygın olarak kullanılan bir başka stresle başa çıkma biçimi aşırı tepki göstermektir. Aşırı tepki gösterme çeşitli biçimlerde ortaya çıkmaktadır. Başkalarına yönelik öfke nöbetleri kırıcı olma, kaygılanma vb davranışlar bunlardan bazılarıdır. Bir başka zararlı başa çıkma biçimi de stres karşısında hiç tepki göstermeyip yaşanan sıkıntıyı içinde biriktirmektir. Yaşamın her aşamasında olduğu gibi çalışma hayatında da stresten kaçınmak mümkün değildir. Çalışma ortamında yaşanan stresin etkilerini tamamen ortadan kaldırmak ise oldukça güçtür. O halde yapılması gereken şey bu atmosfer altında çalışanların dengesini bozan, sağlığını olumsuz yönde etkileyen stresi en aza indirgemeye çalışmaktır.

Stres Yönetimi’nde bireysel stresle başa çıkma yöntemlerini aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür.:

• Etkin zaman yönetimi

• Rahatlama uygulamaları

• Meditasyon, yoga

• Derin nefes alma yöntemi

• Olumlu düşünme, olumsuz düşünceleri uzaklaştırma

• Egzersiz ve beden hareketleri

• Davranışsal açıdan kişinin kendini kontrol etmesi

• Olumlu iletişim kurma, sosyallik

• Gıda kontrolü, alkol, kafein ve sigaradan uzak durmak

• Hobi edinmek

• Değiştirilemeyecek durumların kabullenilmesi.

İş hayatında kişinin karşı karşıya kaldığı stres yaratıcılarını kendisinin yok etmesi mümkün değildir. İşte bu durumda bireysel başa çıkma yöntemlerine başvurması, stresin olumsuz etkilerini kontrol altına almasına yol açacaktır. İşletmeyi yönetenler de stres yaratan faktörlerden bir kısmını yok edebilirlerse, kişi daha huzurlu bir ortamda çalışır hale gelecektir.